Cukrzyca typu 1

Czym jest cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1, nazywana insulinozależną to choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do uszkodzenia komórek trzustki, co powoduje brak insuliny oraz wysokie stężenia glukozy we krwi. Można ją dostać w każdym wieku. Glukoza jako paliwo dla naszego organizmu musi być transportowane do naszych elektrowni, które znajdują się w mięśniach. Kiedy brakuje tej naturalnej, trzeba podawać ją z ziewnąć w formie wstrzyknięć lub za pomocą specjalnej pompy insulinowej.

Praca jako zespół

W celu normalizacji glikemii oraz utrzymania zdrowia, oprócz diabetologa i pielęgniarki diabetologicznej, ważne jest odwiedzenie dietetyka specjalizującego się w cukrzycy oraz jeśli jest taka potrzeba, psychologa.

Ważne jest, aby diabetyk (osoba chora na cukrzycę) potrafiła znaleźć i zidentyfikować rodzaje węglowodanów. To pozwoli na dobranie odpowiedniej dawki insuliny do danych posiłków, aby nie powodować ani hiperglikemii, ani hipoglikemii. Trzeba pamiętać, że nie tylko węglowodany mają wpływ na to jak cukier będzie się zachowywał po posiłku. Wyszkolony dietetyk może z łatwością wytłumaczyć i nauczyć, na czym polega zarządzanie cukrami w kontekście żywieniowym.

Cele stężenia glukozy

Poniżej określone są cele glikemii według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego:

U osób używających Ciągłego Monitoringu Glikemii (CGM) wartości układają się jak w tabeli poniżej:

Kontrola glikemii w cukrzycy typu 1 – dlaczego to takie ważne

W cukrzycy monitorowanie glikemii jest nieodzowną częścią leczenia. Monitorowanie i samokontrola odbywa się za pomocą glukometrów, systemów ciągłego monitoringu glikemii (CGM), także dzięki hemoglobinie glikowanej, czyli testowi HbA1c. W naszej krwi hemoglobina (białko) ma zdolność, przez działanie glikacji, na wiązanie się z glukozą. Tak powstaje hemoglobina glikowana. Krwinka średnio żyje 120 dni, a im większe stężenie cukru w krwioobiegu, tym więcej glukozy przyłączy się do hemoglobiny i stężenie jej wzrasta.

Dzięki monitoringowi glikemii znasz liczby, a dzięki temu możesz osiągnąć określone normy i zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, oczu, nerek, stóp czy chociażby zachować funkcje seksualne.

Trzeba jednak zauważyć, że niskie stężenia hemoglobiny glikowanej i cele w tym wskaźniku, nie powinny być osiągane przy jednoczesnych hipoglikemiach (spadkach cukru poniżej 70 mg/dl). Hipoglikemie są także niebezpieczne, a częste ich pojawianie się przyspiesza procesy demencyjne.

Opanowanie zmienności poziomu glukozy we krwi (jak najmniejsze górki i spadki) oznacza, że pacjent będzie miał więcej energii, spokojniejszy sen, lepszą wydolność fizyczną i koncentrację, bardziej stabilne nastroje i emocje oraz zdrowszą skórę i dziąsła. Można to osiągnąć poprzez połączenie wyborów żywieniowych, dostosowania dawek insuliny i zdrowego stylu życia.

Co jeść przy cukrzycy typu 1?

Dzieci i dorośli z cukrzycą typu 1 powinni kierować się zdrowym stylem życia, najlepiej zbliżonym do diety śródziemnomorskiej lub diety DASH, podobnie zresztą jak osoby bez cukrzycy. To oznacza, że ma być więcej warzyw, szczególnie zielonych, pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, pestki, chudy nabiał naturalny i fermentowany. Mniej natomiast ma być czerwonego przetworzonego mięsa, cukru, rafinowanych cukrów, oczyszczonej białej mąki.

Diety niskowęglowodanowe (zawierające 50-130 g węglowodanów na dzień) nie są aktualnie rekomendowane dla osób z cukrzycą typu 1. Nie ma silnych dowodów na to, że są one bezpieczne i lepsze niż diety standardowe. Takie diety powinny być dostosowane do aktywności i potrzeb danej osoby. Najlepiej skonsultuj się z dietetykiem w celu dostosowania takiej diety. Diety niskowęglowodanowe nie są polecane dzieciom z cukrzycą typu 1.

Jak żywność wpływa na stężenie glukozy

Napoje oraz posiłki stałe zbudowane z węglowodanów będą podnosić cukier najmocniej. Białka i tłuszcze mają mniejszy wpływ na samą glikemię, jednak mogą wpływać na szybkość trawienia i wchłaniania cukru. Z dietetykiem łatwiej jest dobrać odpowiednie posiłki w zależności od aktywności, dawek insuliny, aby jak najlepiej trzymać się określonych wartości.

Które produkty zaliczane są do węglowodanów?

Do produktów węglowodanowych zaliczamy produkty zawierające naturalnie występujące cukry jak owoce, warzywa oraz produkty mleczne, ziemniaki. Dodatkowo wszystkie produkty zbożowe, oraz te, które powstały z mąki, a więc:

• pieczywo,
• makarony,
• wyroby cukiernicze,
• płatki owsiane, kukurydziane,
• chrupki kukurydziane,
• naleśniki,
• pierogi,
• dodatki mąki do potraw, zasmażki, panierki,
• budynie, kisiele,
• ryże,
• kasze,

Dodatkowo wszystkie produkty na bazie cukru, słodycze, miody, syropy glukozowo-fruktozowe/kukurydziane, dekstryny, słody, melasy, cukier biały (buraczany), brązowy. W formie skrobi opornej także strączki. Czym jest skrobia oporna, dowiesz się z tego podcastu.

Produkty oznaczane jako „dla cukrzyków” czy „bez cukru” nie zawsze muszą oznaczać, że cukru nie zwierają. Należy pamiętać, że jeśli produkt jest wytworzony z mąki, cukier będzie zawierał, pomimo tego, że nie ma w nim DODANEGO cukru.

Wymiennik węglowodanowy

Jeden wymiennik węglowodanowy określa 10 g przyswajalnych węglowodanów w produkcie. Można go obliczyć, zerkając na tabele wartości odżywczych i odejmując błonnik od węglowodanów ogółem. Jeden wymiennik u dorosłej osoby podnosi glikemię o około 30-40 mg/dl.

Dawkę insuliny na 1 WW określa lekarz.

Cukrzyca typu 1 a alkohol

I chociaż nie ma kategorycznego zakazu picia alkoholu przez osoby z cukrzycą typu 1, trzeba zaznaczyć, że nie ma bezpiecznej ilości alkoholu do spożycia. Substancja ta jest toksyną i zawsze wpływa niekorzystnie na zdrowie. Przyjmuje się, że dawki maksymalne alkoholu to 20 g dla kobiet i 30 g dla mężczyzn na dobę.

Alkohol może obniżać stężenie glukozy we krwi i prowadzić do hipoglikemii, wpływać na działanie leków i blokować wydzielanie zapasowego cukru z wątroby oraz samo wytwarzanie glukozy w tym narządzie. To ostatnie może nawet zagrażać życiu w momencie picia na pusty żołądek, dlatego warto pamiętać o posiłku węglowodanowym na noc oraz na śniadanie, aby nie doprowadzać do spadków glikemii. Stan taki może utrzymywać się nawet do 16 godzin po spożyciu alkoholu. Łącząc alkohol z dużym wysiłkiem fizycznym i przerwami od jedzenia ryzyko niedocukrzenia wzrasta i może być niebezpieczne.

Trzeba zwrócić uwagę na to, po jakie napoje alkoholowe się sięga. Likiery, słodkie wina, słodkie nalewki, drinki na bazie słodkich napojów, piwa mogą spowodować duży skok glikemii, który będzie szybko spadał po podaniu insuliny. To może prowadzić do szybkiej hipoglikemii i trudno będzie glikemię wyrównać.

Aktywność fizyczna w cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1 nie jest przeciwskazaniem do aktywności fizycznej. Wręcz przeciwnie, aktywność pomoże zarządzać glikemią i będzie chronić przed rozwojem insulinooporności, co skutkować będzie niższymi dawkami insuliny. Trzeba pamiętać jednak żeby przed każdym wysiłkiem zmierzyć poziom cukru. Bezpieczne stężenie to 140-180 mg/dl. Jeśli wartości te są mniejsze, należy spożyć dodatkowy posiłek zawierający od 1 do 2 wymienników węglowodanowych (np. średnie jabłko). Kiedy glukometr wskazuje wartości powyżej 250 mg/dl trzeba podać dawkę korygującą insuliny i sprawdzić, czy nie pojawiają się ciała ketonowe. To ważne, ponieważ nie należy uprawiać sportu, kiedy dochodzi do kwasicy. Jeśli ciał ketonowych nie ma, po obniżeniu glikemii można wrócić do aktywności. Najlepiej jakby przez całą aktywność glikemia utrzymywała się w wartościach od 100 do 180 mg/dl.

Hipoglikemia

Objawy niedocukrzenia mogą wystąpić przy wartościach glikemii > 100 mg/dl, w sytuacjach, kiedy dochodzi do szybkiego obniżania cukru. Można wyróżnić 3 rodzaje hipoglikemii:

• lekkie – stężenie glukozy we krwi w granicach 50-70 mg/dl, objawy to:
  • uczucia głodu,
  • wzmożona potliwości,
  • bladość skóry,
  • osłabienie,
  • rozdrażnienie,
  • drżenie rąk,
• umiarkowane – stężenie glukozy we krwi w granicach 30-50 mg/dl, objawy to:
  • ból głowy,
  • ból brzucha,
  • zmiany w zachowaniu,
  • niepokój,
  • zdenerwowanie, agresja,
  • senność,
  • bladość skóry,
  • zaburzenia widzenia i mowy,
• ciężkie – stężenie glukozy we krwi poniżej 30 mg/dl, objawy to:
  • zaburza orientacji,
  • utrata przytomności,
  • drgawki,

W hipoglikemii lekkiej zwykle wystarczy podanie 15 g glukozy doustnie i kontrolę glikemii po 15 minutach (reguła 15/15). Przy umiarkowanym niedocukrzeniu, poza spożyciem 10-20 g węglowodanów (1-2 WW) w postaci cukrów prostych, należy spożyć przekąskę z węglowodanami złożonymi np. kanapkę. W niedocukrzeniu ciężkim, leczenie przebiega przez podanie glukagonu lub dożylnym wlewem glukozy. Osobie z ciężkim niedocukrzeniem nie podaje się picia i jedzenia, ponieważ może to doprowadzić do zadławienia.

Żadnego niedocukrzenia nie powinno się wyrównywać słodyczami na bazie czekolady, zwiększa się ryzyko zadławienia. W lżejszych niedocukrzeniach można użyć żywności, np. coli, soku czy wody z cukrem, jednak najlepsze będą policzalne ilości cukru, z tabletek czy też żelów z cukrem prostym.

Cukrzyca typu 1 – najważniejsze informacje:

• Węglowodany zawsze podnoszą cukier i dostarczają energii z glukozy.
• Jeśli masz problemy z dawkami insuliny, korygowaniem glikemii insuliną, skontaktuj się z lekarzem prowadzącym.
• Jeśli masz problem z podawaniem insuliny, potrzebujesz szkolenia z podawania insuliny lub informacji pod kątem zarządzania leczeniem skontaktuj się z pielęgniarką diabetologiczną.
• Jeśli masz problem z dobraniem odpowiedniego żywienia, hiper lub hipoglikemii po posiłku, skontaktuj się z dietetykiem zajmującym się leczeniem żywieniowym w diabetologii.
• Liczenie węglowodanów pomaga dobrać dawki insuliny i utrzymać glikemię w odpowiednim zakresie.
• Jeśli pojawia się alkohol wieczorem, pamiętaj o posiłku z węglowodanami wieczorem i rano następnego dnia.
• Nie ma potrzeby szukać produktów z oznaczeniem „dla diabetyków”, lub „dla cukrzyków” lub „dietetycznych”.
• Najlepsze wyrównanie bierze się ze współpracy pacjenta z lekarzem, pielęgniarką i dietetykiem.
• Aktywność jest jednym z najważniejszych czynników zachowania zdrowia.
• Czekolada i słodycze na jej bazie nie są dobrymi produktami do podnoszenia cukru w razie niedocukrzenia.

UDOSTĘPNIJ NA FACEBOOKU

UDOSTĘPNIJ NA TWITTERZE