Pierwszy artykuł z serii #zapytajdietetyka w ostatnim tygodniu pytania padły na Twitterze. Dzisiejszy temat, tarczyca. Dziś poruszymy sobie temat warzyw kapustnych oraz strączków i ich powiązanie z tym gruczołem. Serdecznie zachęcam do zadawania pytań!
Tarczyca i choroby z nią związane
Istnieje kilka chorób związanych z gruczołem tarczycowym. Najczęściej spotyka się niedoczynność tarczycy, czyli sytuację kiedy narząd nie wytwarza odpowiedniej ilości hormonów lub działają one nieprawidłowo. Do niedoczynności może doprowadzić stan zapalny samej tarczycy. Jest on podyktowany sytuacją, w której nasz organizm sam zwalcza swoje komórki. Taki stan nazywa się chorobą autoimmunologiczną i należy do niej przewlekłe zapalenie tarczycy – choroba Hashimoto. Innym powodem wystąpienia niedoczynności tarczycy jest niedobór ważnego składnika budującego hormony tarczycy – jodu.
Tarczyca a jod, mikroelement z makro działaniem
Jednym z głównych składników hormonów tarczycy jest jod. Buduje on cząsteczkę hormonów oznaczonych jako T3 i T4, stąd warunkuje on odpowiednią syntezę tych hormonów. Jod wchodzi w skład enzymu dejodynazy jodotyroninowej, która pełni ważną rolę w przemianach T4 do T3. Prawie 80% całkowitego jodu w naszym organizmie znajduje się właśnie w tarczycy. W 1997 roku zostaliśmy objęci programem jodowania soli, aby przeciwdziałać niedoborom tego składnika i związanych z nim chorobami. Aktualnie na rynku pojawiły się inne rodzaje soli np. sól himalajska, która jodu nie zawiera. Używanie soli himalajskiej nie przynosi dodatkowych efektów prozdrowotnych, a patrząc na to, że nie posiada dodatkowego jodu, może nawet nieść negatywne skutki.
Do źródeł jodu zaliczamy: sól jodowaną, ryby morskie (dorsz, mintaj, halibut, tuńczyk, makrela), ostrygi i małże.
Tarczyca a związki antyodżywcze i ich wpływ na jej działanie
Wiemy już, że jod jest bardzo ważnym składnikiem jeśli chodzi o pracę tarczycy. Jego nieodpowiednia ilość w diecie może nam zaszkodzić, ale czasami to nie sama ilość w diecie jest problemem. Kiedy spożywamy jod na granicy normy, a więc tak ledwo co dostatecznie, możemy także zauważyć niedobór tego mikroelementu, wynika to z niedostatecznego wchłaniania tego składnika mineralnego. Jednym z związków, które wiążą jod są tzw goitrogeny. Są one nazywane także substancjami wolotwórczymi. Z racji tego, że zmieniają one metabolizm jodu doprowadzają do jego niedoboru, a w konsekwencji do rozrostu gruczołu tarczowego i powstania woli. Do roślin zawierających znaczne ilości goitrogenów zaliczamy kapustę, brukselkę, kalafior, brokuł, kalarepę, jarmuż, rzepę, orzechy arachidowe, soja, gorczyca oraz bataty. W momencie kiedy jemy jodu za mało lub na granicy normy, składnik mineralny będzie bardziej związany z substancjami wolotwórczymi, jednak, kiedy podaż jodu będzie wyższa, nie cały jod zostanie związany. Możemy więc wyciągnąć wniosek, że negatywne działanie goitrogenów będzie związane z całkowitym spożyciem jodu w diecie.
Inną grupą związków wpływających negatywnie na działanie tarczycy będą flawonoidy zawarte w soi, genisteina i daidzeina, hamują one peroksydaze tarczycową (TPO), czyli hamują wchłanianie leków tarczycowych. Te związki znajdują się także w innych nasionach strączkowych, jednak jest ich mniej, przez co nasiona roślin strączkowych są zalecane w diecie u osób z chorobami tarczycy.
Na proces wchłaniania i metabolizm jodu mają również wpływ takie pierwiastki jak żelazo czy selen.
To jeść czy nie jeść?
I tutaj pojawia się to odwieczne pytanie. Ważnymi czynnikami, które warunkują możliwość spożycia jest obróbka termiczna warzyw krzyżowych. Goitrogeny to związki lotne, wraz z gotowaniem będą uchodzić z parą. Tak więc warzywa te gotujemy w wodzie bez przykrycia, aby nie doprowadzać do skraplania się pary z powrotem do garnka. Gotowania na parze będzie gorszym wyborem w tym wypadku, ponieważ związki te pozostają w warzywach. Gotując w wodzie ograniczamy ilość goitrogenów nawet o 30%.
Podsumowując, możemy jeść, ale zdroworozsądkowo, w umiarkowanych ilościach, gotując je w wodzie, przy odpowiedniej podaży jodu w diecie. Jeśli tego jodu jest za mało, powinniśmy ograniczyć spożywania tych warzyw. Osoby lubujące się w soi także nie muszą z niej całkowicie rezygnować, trzeba jednak pamiętać, że soja może hamować wchłanianie lewotyroksyny, dlatego należy zachować 4h odstęp od leków, ale nie trzeba z niej rezygnować.
Zadaj mi pytanie! Możesz to zrobić w mailu, na Facebooku, Instagramie i Twitterze! Kliknij w poniższe linki i działaj!
Subskrybuj mój kanał na Youtube! https://www.youtube.com/channel/UCRnzRKvyG_UVFwxnFBLpaMg Sprawdź mój podcast także na aplikacjach podcastowych takich jak Spotify!
mgr Kamil Paprotny
Właściciel, autorDietetyk kliniczny specjalizujący się w chorobach metabolicznych, specjalista w poradni diabetologicznej, edukator
